माणूस जन्माला येतो तेव्हा प्रथम त्याला शिकवणारी त्याची माता ही गुरु असते. मुलाला बोलायला-चालायला सारे काही ती शिकवते. आपण लहानाचे मोठे होत असताना जे कोणी आपणास मार्गदर्शन करतात,ते आपले गुरूच असतात. वडील आपले पालन पोषण करतात आपल्याला शिक्षण देतात,स्वतःच्या पायावर उभे करण्यास मदत करतात,तेही आपले गुरूच! शाळेत शिक्षक आपणास विद्याभ्यास शिकवतात, तेही आपले गुरु, म्हणून तर म्हणतात मातृदेवो भव,पितृदेवो भव,गुरु:देवो भव ! जे आपले गुरु तेच देवाच्या स्थानी असतात. तुकाराम महाराज म्हणतात ........
सद्गुरूच्या संगे शिष्य बी घडले,
शिष्य बी घडले, सद्गुरूची झाले!
आम्ही बी घडलो ,तुम्ही बी घडाना!
रस्त्याने वाट दाखवणाराही गुरूच! निसर्ग आपणास सारे काही देत असतो,परंतु आपल्याकडून काही मिळण्याची अपेक्षा बाळगत नाही.फलाची अपेक्षा न धरता कर्म करावे हे निसर्ग आपणास शिकवत असतो! सूर्याकडून परोपकार, आकाशाकडून विशालता, सागराकडून अथांगता,चंद्राकडून शितलता, पृथ्वीकडून सहनशिलता ,वायूकडून सहजता शिकण्यास मिळते. चंद्र कलेकलेने वाढतो व कलेकलेने कमी होतो,तरी आपले शितल किरण देवून आल्हाद देण्याचे कार्य करीत राहतो. तसेच यश असो वा अपयश माणसाने न ढळता आपले कर्म नीतीने करीत राहिले पाहिजे. वारा सर्वत्र संचार करतो,एका जागेशी बांधील न राहाता विश्वची माझे घर हे आपणास शिकवतो!
वायुसम मन असावे हलके फुलके ,सहजच स्पर्शत जावे जगाचे गलके!
पृथ्वीचे मानवाने कितीही खंड पडले,अक्षांश -रेखांश, सागराला विभक्त करण्याचा प्रयत्न केला,नकाशे तयार केले,तरी पृथ्वीचा एकसंधपणा भग्न पावत नाही! क्षमाशीलता व उदारातेची शिकवण पृथ्वी आपणास देते. अजगर आहारा पुरती हालचाल करतो व इतर वेळी पडून राहतो. सर्वकाळ संतुष्ट कसे राहावे हे त्याच्या कडून शिकण्यास मिळते. मधमाशी मध गोळा करते व मध गोळा करण्या पायी स्वतःच्या प्राणास मुकते, तिच्या कडून माणसाने संग्रह टाळावा ही शिकवण मिळते. हत्ती हा हत्तीणीच्या पाशात अडकतो व खड्ड्यात पडतो,तेव्हा मोहविवशता कशी टाळावी हे त्याचेकडून शिकण्यास मिळते. पतंग हा कीटक ज्योतीचा मोह धरून ज्योती जवळ जातो व सर्वनाश ओढवून घेतो,या वरून मोहाचा त्याग करण्याची शिकवण मिळते.
सागरातून रत्न-माणिक-मोती मिळतात, तसेच त्यात विविध प्रकारचे लहान मोठे जलचरही असतात .सागर आपणास समतावृत्ती व आपले वैशिश्ठ्य कायम ठेवण्याची शिकवण देतो! वृक्ष आपणास सावली देतात ,फळे-फुले देतात. वृक्षा कडून दुसऱ्यास सतत उपयोगी पडण्याची शिकवण मिळते. कुत्रा हा प्राणी त्याचा इमान राखण्याचा गूण आपल्यास शिकवतो. नारळाच्या झाडास कल्पवृक्ष म्हणले आहे,त्याच्या प्रत्येक भागाचा काही ना काही उपयोग होतो,तसेच आपणही सर्व तऱ्हेने, सर्वानसाठी उपुक्त ठरावे ही शिकवण मिळते. ग्रंथ आपणास जिवन ज्ञान देत असतात, ते आपले गुरूच होत. सृष्टित ठाई ठाई आपणास शिकवण मिळत असते व देणारे सारे गुरूच असतात,फक्त हे जाणण्या साठी आपले डोळे उघडे हवेत व आचरण हवे. तसे झाले तर स्वतःच होतो स्वतःचा गुरु, सहजभावाने ,नीतीने विवेकाने भानावर राहून ,या जन्माचे प्रयोजन उमजते व तो आपल्यातील सूर्याला गवसणी घालून आत्मतेजात रंगून जातो!
तेजातून तेजाकडे जाणारा हा किनारा,
स्वतःस शोधण्याचा जिवन सागराचा पसारा!
ना ऐल तीरी कोणी,ना पैल तीरी कोणी,
आत्मतेजाच्या रंगात अस्तित्वाची वाजेल धुनी!
मंगला
